Trong số gần 3.000 sinh viên đã tốt nghiệp được hỏi, có đến 26,2% cho biết chưa có việc làm. Trong số những sinh viên đã có việc thì 70,8% không thỏa mãn với công việc của mình và đang có ý định thay đổi chỗ làm trong thời gian sắp tới.
Đây là những con số trong “Kết quả khảo sát việc làm của sinh viên năm 2009 – 2010” do Trung tâm nghiên cứu và phân tích chính sách thuộc trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội) công bố sáng nay, ngày 9/12/2011, tại “Tọa đàm Giải pháp gắn kết giữa đào tạo với thị trường lao động ở Việt Nam” do Trung tâm này tổ chức.
Thực trạng buồn
Cũng theo kết quả điều tra này, trong số các cử nhân chưa có việc làm, có đến 46,5% cho biết đã xin việc nhưng không thành công và 42,9% chọn con đường an toàn hơn là tiếp tục học.
Đáng phải trăn trở hơn nữa khi các em cho biết, khó khăn lớn nhất khi đi xin việc là… không biết xin việc ở đâu (58,2%), 42% chia sẻ không đáp ứng được yêu cầu của nhà tuyển dụng.
Một con số cũng rất đáng suy nghĩ khi 27% cho biết không xin được việc vì ngành học của mình không phù hợp với thị trường. Số sinh viên gặp cảnh nhà tuyển dụng không hiểu ngành học của mình đào tạo cái gì cũng chiếm đến 18%.
Với những sinh viên may mắn tìm được việc làm thì cũng phải đối mặt với không ít thách thức khi 61% nói mình thiếu kỹ năng làm việc, 42% thiếu kinh nghiệm và 32% cho biết thiếu kiến thức chuyên môn.
Nhìn ở góc độ nhà tuyển dụng, bà Vũ Thu Hà, Giám đốc Công ty Cổ phần ứng dụng tâm lý Hoa Mặt Trời chia sẻ, trong quá trình tuyển dụng, bà đã từng gặp không ít sinh viên, kể cả những em có bằng giỏi, nhưng rất yếu kém về chuyên môn nghiệp vụ, đặc biệt là những kỹ năng thực hành để bắt tay ngay vào công việc. Nhiều sinh viên còn chưa xác định được mục tiêu nghề nghiệp của mình, còn mơ hồ với năng lực của chính bản thân cũng như không biết bản thân có phù hợp với nghề đã chọn hay không.
“Phần lớn sinh viên được công ty tuyển dụng phải đào tạo lại. Điều này đã làm mất nhiều thời gian và gia tăng chi phí của chúng tôi. Đây cũng là lý do nhiều doanh nghiệp không mặn mà với sinh viên mới ra trường”, bà Hà nói.
Đưa kỹ năng mềm vào trường học
Theo ông Đào Thanh Trường, Phó Giám đốc Trung tâm nghiên cứu và phân tích chính sách, trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, để khắc phục tình trạng sinh viên ra trường tìm việc khó khăn, Trung tâm đã tổ thức thực nghiệm giải pháp thí điểm là lớp tập huấn kỹ năng mềm cho sinh viên.
Cụ thể, có 38 em năm cuối được chọn trên các tiêu chí: Có kết quả học tập, ngoại hình, trình độ ngoại ngữ, tin học và mức độ kinh tế gia đình đều ở mức trung bình và chưa tự tin khi giao tiếp. “Đây là nhóm có khả năng xin việc thấp hơn,” ông Trường lý giải.
Các sinh viên này được theo học khóa tập huấn 6 kỹ năng: Xác định giá trị bản thân, quản lý văn phòng, xây dựng hồ sơ xin việc và phỏng vấn xin việc, giao tiếp nơi công sở, xác định mục tiêu nghề nghiệp, dựng bảng mô tả công việc.
Bên cạnh đó, Trung tâm cũng xây dựng một nhóm đối chứng gồm 38 em, là những sinh viên có tiêu chuẩn tương đương hoặc cao hơn nhóm học kỹ năng mềm.
Kết quả cho thấy, sau khi ra trường, tỷ lệ sinh viên ra trường tìm được việc làm ở nhóm học kỹ năng mềm là 88,2% trong khi con số này nhóm đối chứng là 72%. Tỷ lệ sinh viên tìm được việc làm ngay trong tháng đầu tiên của nhóm học kỹ năng là trên 26% trong khi ở nhóm đối chứng là 0%.
“Kết quả thực nghiệm cho thấy, giải pháp tăng cường khối kiến thức kỹ năng mềm trong các chương trình đào tạo mang tính khả thi và có thể được coi là một giải pháp để gắn két giữa thị trường lao động và đào tạo”, ông Trường nhận định.
Đây cũng là quan điểm của ông Phạm Mạnh Hà, Khoa Tâm lý, trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn. Thậm chí, theo ông Hà, các chương trình tập huấn kỹ năng nên được tổ chức thường xuyên, có chất lượng ngay từ năm thứ nhất đến năm thứ tư với các nội dung tập huấn được sắp xếp phù hợp với tính chất của từng năm học. Ví dụ, sinh viên năm thứ nhất cần được trang bị kiến thức kỹ năng định vị bản thân và xây dựng mục tiêu nghề nghiệp. Sinh viên năm thứ tư lại cần kỹ năng tiềm kiếm việc làm và phỏng vấn xin việc…
“Chương trình tập huấn kỹ năng cần được bổ sung vào chương trình học tập chính khóa và cần các giảng viên chuyên nghiệp trong giảng dạy kỹ năng đảm nhiệm”, ông Hà kiến nghị.
Cùng ý kiến này, bà Vũ Thu Hà cho rằng, đào tạo kỹ năng nên được đưa vào chương trình chính thức. Hoạt động này không chỉ giúp sinh viên nhanh chóng hoàn thiện bản thân, nhân cách mà còn là cách mà nhà trường hoàn thiện sản phẩm đào tạo của mình, đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao của thị trường lao động.
Rõ ràng, kỹ năng mềm là một yếu tố cần thiết và là điểm yếu của sinh viên Việt Nam. Tuy nhiên, các ý kiến tại hội thảo dường như đã quá chú trọng đến vấn đề này trong khi nó chỉ là một yếu tố cần, nhưng chưa đủ, để có thể rút ngắn khoảng cách giữa đào tạo và thị trường lao động. Điều này được thể hiện rõ ngay trong kết quả nghiên cứu của Trung tâm nghiên cứu và phân tích chính sách khi có đến 91% sinh viên nhận định rằng chương trình đào tạo quá nặng về lý thuyết và đại diện nhà tuyển dụng, bà Vũ Thu Hà, vẫn than thở rằng mình phải tốn rất nhiều chi phí đào tạo lại nhân viên mới.
Nói như ông Phạm Mạnh Hà, kỹ năng mềm không phải giải pháp vạn năng mà chỉ là điều cần thiết và dễ thực hiện trong các giải pháp đưa đào tạo gắn chặt hơn nữa với thị trường lao động./.
Phạm Mai (Vietnam+)